Nông dân Đắc Lắc phải mua thêm ống vì nguồn nước ngày dần xa.

“Giếng cả” sâu 40 mét đã khô kiệt

Mới 8h sáng, buôn Tơ Lia (xã Hòa Lễ, huyện Krông Bông) đã náo nhiệt bởi hàng chục chiếc xe công nông xuôi ngược, trên xe lỉnh kỉnh thùng phuy, can nhựa đựng nước. Quệt các giọt mồ hôi trên chân dung đen nhẻm, anh Y Krin Êban cười hậm hực: “Mình ra suối cách nhà 2 cây số lúc trời chưa sáng, đào cát rồi chờ mãi, giờ mới được ít nước đem về. Có nước rồi mới yên tâm đi làm rẫy”. Cùng hoàn-cảnh, nhưng ông Y Phúc K’Nul chọn cách lấy nước lúc chiều tối hoặc ban đêm. “Ban ngày suốt ít nước, người lại đông phải chờ lâu lắm, song mình già rồi buổi tối không đi được” - ông Y Phúc kể. Giếng nhà ông Y Phúc sâu 40m, đào trúng mạch nước, được xem là “giếng cả” cấp nước cho hơn chục hộ trong buôn. Song từ sau tết đến nay, “giếng cả” không còn giọt nào, dù ông Y Phúc đã cho các thanh niên trong buôn đến nạo vét bao nhiêu lần. Khảo sát của Phòng NNPTNT huyện Krông Bông đến giữa tháng 3, toàn huyện đã có 965 hộ - dao động hơn 5.000 người - thiếu nước sinh kế trầm trọng. Những huyện Lắc, Krông Năng cũng có ở mức 300 hộ không còn nước sinh kế, cốt yếu là các hộ sử dụng giếng đào.

Tại TP.Buôn Ma Thuột và trung tâm một số huyện, ông Trần Văn Thiện - Giám đốc công ty TNHH MTV cấp nước và rót vốn vào kiến lập Đắc Lắc - cho biết: “công ty còn khoảng 4.000m3 nước sinh sống, đáp ứng được dao động 75 - 80% đòi hỏi của bà con, hiện chúng tôi đã cúp nước luân phiên. Nếu trời không mưa, người dân bảo-trì sử dụng máy bơm hút nước tưới càphê, những điểm lấy nước ngầm của doanh nghiệp sẽ thiếu hụt hiểm nguy hơn”. Không chỉ thiếu nước sinh sống, hàng nghìn hécta cây trồng tại Đắc Lắc đang có nguy chết cháy, khi nguồn nước trên các hồ đập, sông suối Chuẩn bị cùng kiệt. Giữa trưa nắng khô khốc, ông Lâm Quang Thắng (xã Ea Pốc, huyện Cư M’gar) cùng 5 người đàn ông làm thuê xoay trần đào bới giữa lòng hồ Ea Đrơng. Ông Thắng ca thán: “Tôi đào kiếm ít nước, cấp cứu 5ha càphê đang héo queo. Song không kỳ vọng nhiều, bởi nước hồ là nước mặt, đã cạn thì đào bao nhiêu cũng thế thôi”. Trước đây, 3 giếng nước của ông Thắng đã được đào sâu thêm 5 - 7m, tiếp theo đào ngang, gây nên “hồ chứa” nằm dưới độ sâu 40m đặng hút nước từ nơi khác về. Đồng tình gây kiệt nguồn nước ngầm xung quanh, nguy cơ sụt đất, nhưng “hồ chứa âm ti” của ông Thắng và khá nhiều hộ khác cũng chỉ tưới được 2/4 đợt cho vườn càphê. Theo Sở NNPTNT Đắc Lắc, tính đến ngày 10.3, toàn tỉnh đã có 3.200ha càphê và hơn 1.000ha lúa khô cháy, song không còn nguồn nước chống hạn.

Công bố số Moblie đặng cấp nước cứu khát

Hiện các hồ chứa nhỏ đã xuống dưới mực nước chết, hồ chứa vừa còn 30 - 50% sức-chứa, nước sông suối cũng giảm nhanh, một số suối không còn dòng chảy. Với 220.000ha cây công nghiệp lâu năm cần nước tưới (gồm càphê, hồ tiêu và cacao), nguồn nước chống hạn từ bây giờ đến cuối mùa khô sẽ khó đảm bảo. Trước cảnh ngộ trên, một số huyện đang đào thêm giếng, đào thêm ao hồ lấy nước tưới cây trồng, sử dụng xe chở nước lưu động cứu khát cho dân… Cty TNHH MTV cấp nước và rót vốn vào kiến lập Đắc Lắc công bố số Smartphone, cấp nước bằng xe lưu động đến những vị trí thiếu nước… Ban Chống hạn từ tỉnh đến huyện cũng được tổ-chức để chỉ thị chống hạn cho cây trồng, đảm bảo không thiếu nước sinh sống cho dân.

Tuy vậy, trên đây chỉ là tuy-nhiên phương thức trước mắt. TS Lê Ngọc Báu - Viện trưởng Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên - cho hay, hạn hán ở Tây Nguyên không phải vấn đề mới, cứ đến tháng 5 mà không mưa thì nước sinh kế cũng không đảm bảo chứ nói gì nước tưới. “Sống chung” với hạn nơi đây là phải có mạng lưới thủy lợi đủ mạnh, trồng rừng trên đầu nguồn thủy lợi đặng giữ nước mặt và tăng nước ngầm, chọn giống cây trồng thích nghi với khô hạn - như càphê là những giống TR14, TR15, TR16… Còn theo ông Trang Quang Thành - Giám đốc Sở NNPTNT Đắc Lắc - thì gây dựng thủy lợi lớn, thủy lợi cốt yếu, trồng rừng đầu nguồn… là các phương thức căn cơ nhất đặng chống hạn. Nhưng nguồn vốn tiến hành những dự án này rất lớn, sở phải trình UBND tỉnh, tỉnh xin Nhà nước mới được. Điều này có thể hiểu, phương thức lâu dài thì cũng phải… mãi mãi.